__Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Από τα ιστορικά δεδομένα που
έχουμε μέχρι σήμερα, ο Πυργετός είναι πολύ παλιός οικισμός, τον
βρίσκουμε πρώτη φορά στα βυζαντινά χρόνια με το όνομα Πυργητός όνομα το
οποίο προφέρεται έτσι μέχρι τις μέρες μας από ηλικιωμένους πυργετιανούς
και προφανώς αυτό ήταν και το σωστό άλλα μετά την απελευθέρωση το 1881
επικράτησε επισήμως το Πυργετός ίσως γιατί ήταν πιο εύηχο στους
γραφειοκρατικούς κύκλους της ελληνικής διοίκησης, άλλωστε σπάνια ακόμα και σήμερα θα ακούσει κάποιος τους κατοίκους του Πυργετού να αυτοαποκαλούνται Πυργετιανοί αλλά μόνο με το ορθότερο Πυργητιανοί.
Τη πρώτη αναφορά στον οικισμό τη βρίσκουμε στα βυζαντινά χρόνια στα 1336, σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Γ’Παλαιολόγου, με το όνομα Πυργητός.Σε πηγές τηςΤουρκοκρατίας, μνημονεύεται ως Πυργηντή, Πυργιτός,Πυργητός, Περγιτός, Πυργετός, Περγητό Τρικάλου.
Το ονομα μπορεί να είναι συνθέτη λέξη και να προέρχεται από τις λέξεις πύργος και ήτο (=ήταν),ενδεχομένως να υπήρχε ένας πύργος στην περιοχή(κάτι που πλανάται και σε παλιότερες προφορικές παραδόσεις) ή καστρομονάστηρο.
Καθόλου απίθανο το «Πυργετός» να έλκει την προέλευση του εκ του «Πυργωτός» η κατάληξη (-ωτός) που δηλώνει σχήμα ή παρομοίωση, υποδηλώνει τον φυσικώς οχυρό χώρο και όντως υπήρχε ένας λόφος περίπου μεγέθους τούμπας/μαγούλας στο κέντρο του Πυργετού ανάμεσα στη πλατεία και στη σημερινή εκκλησία (ισοπεδώθηκε τη δεκαετία του 1950 από μια μπουλντόζα του δήμου η' της ΜΟΜΑ) όπου ενδεχομένως να είχε κάποια όχι και τόσο αξιόλογη τεχνητή οχύρωση γιατί κάποια ερείπια θα είχαν διασωθεί τουλάχιστον ως τις αρχές του 20ου αιώνα και το γεγονός θα είχε επιβιώσει στη συλλογική ιστορική μνήμη.
Αν το όνομά του προέρχεται από κάποιον πύργο είναι άξιο απορίας γιατί δεν ακολουθήθηκε η πεπατημένη στην ονομασία, όπου υπήρχαν τέτοιοι πύργοι είπαν το μέρος Πύργο, Παλαιόπυργο, Καστρόπυργο, Πυργί, Κάστρο,Παλιόκαστρο κτλ.
Ενδιαφέρον έχει η άποψη του καθηγητή Κώστα Μπαρούτα* σημερινού κατοίκου του συνοικισμού, του οποίου ζήτησα τη γνώμη επί του θέματος της προέλευσης της ονοματοδοσίας του συνοικισμού ,πως το όνομα είναι προελληνικό όπως άλλα τα οποία τελειώνουν σε –ητός.
Σε σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ το 1393 γίνεται μνεία του «ποταμού του λεγόμενου Πυργητού» που δίνει την αφορμή να εικάσουμε ότι το ποτάμι (ο σημερινός Αγιαμονιώτης) έφερε πρώτο το όνομα Πυργητός δίνοντας έτσι την ονομασία και στον οικισμό και σ’ ένα μετόχι της Μονή των Μεγάλων Πυλών του Αγίου Δημητρίου που υπήρχε στη σημερινή τοποθεσία αμπελόκηποι δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές περίπου όπου η ιδιοκτησία Νίκα.
Η τελευταία αυτή αναφορά καθώς και ο εντοπισμός νεολιθικού οικισμού στα δυτικά του συνοικισμού προ πολλών ετών από τους αρχαιολόγους ίσως ενισχύει την άποψη καθηγητή Κώστα Μπαρούτα ότι πιθανόν να πρόκειται για προελληνικό τοπωνύμιο ή υδρωνύμιο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΗΞΗΓΗΣΕΙΣ:
* Ο Κώστας Μπαρούτας είναι διδάκτωρ αισθητικής, ιστορικός τέχνης. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών, στη Γαλλία,όπου έκαμε το διδακτορικό του, και στη Γερμανία. Έζησε έντεκα χρόνια σε διάφορες χώρες. Ερεύνησε πολλά αρχεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό και συνέγραψε βιβλία, μελέτες, δοκίμια και άρθρα.
ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
a. Δ.Ζ. Σοφιανός, Το συνοδικό γράμμα, 28/Το χρυσόβουλλο,
25/ Τα χειρόγραφα, Δ΄, 8.
b. Στ. Γουλούλης, Η «δίδυμη» μονή, 93.
c. Fr. Dolger, Regesten, αρ. 2768.
d. L. Heuzey, Jugement, 205.
e. Πρόθεση 401 της Μεταμορφώσεως, φ. 18α, 124β.
f. Πρόθεση 37 του Δουσίκου, φ. 39α.
g. Ν.Α. Βέης, Τα χειρόγραφα, Α΄, 128.
h. Ν.Α. Βέης, Τα χειρόγραφα, Β΄, 400.
i. Δημ.Καλούσιος, Σύμμεικτα Ι΄, 84, Σύμμεικτα ΙΕ΄, 293.
j. Θ. Νημάς, Η Εκπαίδευση, 353, 355, 357-358.
k. Γρ. Πράππας, Ενθυμήσεις, 177-192.
l. Βασ. Σπανός, Μία επιστολή, 183.
m. Ν. Κ. Γιαννούλης, Κώδικας, 103.
n. Χ. Χαρτοφύλαξ, Συλλογή, 307-308
o. Υπουργείον Εσωτερικών, Πίνακες,26.Αναφορά ως Πυργετός.
p. Pouqueville, Voyage, 252. Αναφορά ως Πυργετός.
q. Ν. Γεωργιάδης, Θεσσαλία, 189. Αναφορά ως Πυργετός.
r. Ν. Κατσόγιαννος, Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους, σελ.353-364.
s. Φ. Δημητρακόπουλος, Το σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ (1393) για τη Μονή των Μεγ. Πυλών,
Δίπτυχα 2 (Αθήναι 1980-81), σε. 107, 113-114.
t. Fr.Hild,J.Koder,Κ.Σπανός,Δ.Αγραφιώτης, Η Βυζαντινή Θεσσαλία,σελ.27,90,102,109.
u. Βασ.Κ.Σπανός ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗΣΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ, Πυργετός, σελ. 481, 482.
v.http://3otiko.blogspot.com/2012/04/blogpost_17.html#ixzz290hoItjo.
w. Κ. Σπανός, Η πρόθεση 39 του Δουσίκου, 41, 56/Ηπρόθεση 215 του Βαρλαάμ, 102, 137, Η πρόθεση 291 του Βαρλαάμ, 54, 68/Η πρόθεση 421 του Μετεώρου, 37.
γραφειοκρατικούς κύκλους της ελληνικής διοίκησης, άλλωστε σπάνια ακόμα και σήμερα θα ακούσει κάποιος τους κατοίκους του Πυργετού να αυτοαποκαλούνται Πυργετιανοί αλλά μόνο με το ορθότερο Πυργητιανοί.
Τη πρώτη αναφορά στον οικισμό τη βρίσκουμε στα βυζαντινά χρόνια στα 1336, σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Γ’Παλαιολόγου, με το όνομα Πυργητός.Σε πηγές τηςΤουρκοκρατίας, μνημονεύεται ως Πυργηντή, Πυργιτός,Πυργητός, Περγιτός, Πυργετός, Περγητό Τρικάλου.
Το ονομα μπορεί να είναι συνθέτη λέξη και να προέρχεται από τις λέξεις πύργος και ήτο (=ήταν),ενδεχομένως να υπήρχε ένας πύργος στην περιοχή(κάτι που πλανάται και σε παλιότερες προφορικές παραδόσεις) ή καστρομονάστηρο.
Καθόλου απίθανο το «Πυργετός» να έλκει την προέλευση του εκ του «Πυργωτός» η κατάληξη (-ωτός) που δηλώνει σχήμα ή παρομοίωση, υποδηλώνει τον φυσικώς οχυρό χώρο και όντως υπήρχε ένας λόφος περίπου μεγέθους τούμπας/μαγούλας στο κέντρο του Πυργετού ανάμεσα στη πλατεία και στη σημερινή εκκλησία (ισοπεδώθηκε τη δεκαετία του 1950 από μια μπουλντόζα του δήμου η' της ΜΟΜΑ) όπου ενδεχομένως να είχε κάποια όχι και τόσο αξιόλογη τεχνητή οχύρωση γιατί κάποια ερείπια θα είχαν διασωθεί τουλάχιστον ως τις αρχές του 20ου αιώνα και το γεγονός θα είχε επιβιώσει στη συλλογική ιστορική μνήμη.
Αν το όνομά του προέρχεται από κάποιον πύργο είναι άξιο απορίας γιατί δεν ακολουθήθηκε η πεπατημένη στην ονομασία, όπου υπήρχαν τέτοιοι πύργοι είπαν το μέρος Πύργο, Παλαιόπυργο, Καστρόπυργο, Πυργί, Κάστρο,Παλιόκαστρο κτλ.
Ενδιαφέρον έχει η άποψη του καθηγητή Κώστα Μπαρούτα* σημερινού κατοίκου του συνοικισμού, του οποίου ζήτησα τη γνώμη επί του θέματος της προέλευσης της ονοματοδοσίας του συνοικισμού ,πως το όνομα είναι προελληνικό όπως άλλα τα οποία τελειώνουν σε –ητός.
Σε σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ το 1393 γίνεται μνεία του «ποταμού του λεγόμενου Πυργητού» που δίνει την αφορμή να εικάσουμε ότι το ποτάμι (ο σημερινός Αγιαμονιώτης) έφερε πρώτο το όνομα Πυργητός δίνοντας έτσι την ονομασία και στον οικισμό και σ’ ένα μετόχι της Μονή των Μεγάλων Πυλών του Αγίου Δημητρίου που υπήρχε στη σημερινή τοποθεσία αμπελόκηποι δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές περίπου όπου η ιδιοκτησία Νίκα.
Η τελευταία αυτή αναφορά καθώς και ο εντοπισμός νεολιθικού οικισμού στα δυτικά του συνοικισμού προ πολλών ετών από τους αρχαιολόγους ίσως ενισχύει την άποψη καθηγητή Κώστα Μπαρούτα ότι πιθανόν να πρόκειται για προελληνικό τοπωνύμιο ή υδρωνύμιο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΗΞΗΓΗΣΕΙΣ:
* Ο Κώστας Μπαρούτας είναι διδάκτωρ αισθητικής, ιστορικός τέχνης. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών, στη Γαλλία,όπου έκαμε το διδακτορικό του, και στη Γερμανία. Έζησε έντεκα χρόνια σε διάφορες χώρες. Ερεύνησε πολλά αρχεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό και συνέγραψε βιβλία, μελέτες, δοκίμια και άρθρα.
ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
a. Δ.Ζ. Σοφιανός, Το συνοδικό γράμμα, 28/Το χρυσόβουλλο,
25/ Τα χειρόγραφα, Δ΄, 8.
b. Στ. Γουλούλης, Η «δίδυμη» μονή, 93.
c. Fr. Dolger, Regesten, αρ. 2768.
d. L. Heuzey, Jugement, 205.
e. Πρόθεση 401 της Μεταμορφώσεως, φ. 18α, 124β.
f. Πρόθεση 37 του Δουσίκου, φ. 39α.
g. Ν.Α. Βέης, Τα χειρόγραφα, Α΄, 128.
h. Ν.Α. Βέης, Τα χειρόγραφα, Β΄, 400.
i. Δημ.Καλούσιος, Σύμμεικτα Ι΄, 84, Σύμμεικτα ΙΕ΄, 293.
j. Θ. Νημάς, Η Εκπαίδευση, 353, 355, 357-358.
k. Γρ. Πράππας, Ενθυμήσεις, 177-192.
l. Βασ. Σπανός, Μία επιστολή, 183.
m. Ν. Κ. Γιαννούλης, Κώδικας, 103.
n. Χ. Χαρτοφύλαξ, Συλλογή, 307-308
o. Υπουργείον Εσωτερικών, Πίνακες,26.Αναφορά ως Πυργετός.
p. Pouqueville, Voyage, 252. Αναφορά ως Πυργετός.
q. Ν. Γεωργιάδης, Θεσσαλία, 189. Αναφορά ως Πυργετός.
r. Ν. Κατσόγιαννος, Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους, σελ.353-364.
s. Φ. Δημητρακόπουλος, Το σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ (1393) για τη Μονή των Μεγ. Πυλών,
Δίπτυχα 2 (Αθήναι 1980-81), σε. 107, 113-114.
t. Fr.Hild,J.Koder,Κ.Σπανός,Δ.Αγραφιώτης, Η Βυζαντινή Θεσσαλία,σελ.27,90,102,109.
u. Βασ.Κ.Σπανός ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗΣΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ, Πυργετός, σελ. 481, 482.
v.http://3otiko.blogspot.com/2012/04/blogpost_17.html#ixzz290hoItjo.
w. Κ. Σπανός, Η πρόθεση 39 του Δουσίκου, 41, 56/Ηπρόθεση 215 του Βαρλαάμ, 102, 137, Η πρόθεση 291 του Βαρλαάμ, 54, 68/Η πρόθεση 421 του Μετεώρου, 37.